HAJO BANZHAF OVER ……… DE VELE GEZICHTEN VAN DE TAROT
Vertaald door Susan Gorel en verschenen in tarotmagazine@freeler.nl

HAJO BANZHAF OVER…DE VELE GEZICHTEN VAN DE TAROT Sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw zijn steeds meer nieuwe tarotdecks ontstaan en er komen voortdurend nieuwe bij. Wordt de bonte wereld van de kaarten met elk van deze nieuwelingen verrijkt of alleen maar kleurrijker? Zeker zijn er vele nieuwe decks die slechts een kwantitatieve vermeerdering van het tarot landschap zijn, terwijl andere zonder twijfel een kwalitatieve verrijking betekenen waarover we ons kunnen verheugen.

Naar welke maatstaven laat zich de waarde van een tarotdeck eigenlijk beoordelen? Zijn er kaarten die de waarheid zeggen, omdat ze ‘goed’ zijn terwijl andere kaarten ‘niet goed’ zijn en de vraagsteller daarom om de tuin leiden? Amper. Toevalsorakels waartoe niet alleen de tarot, maar ook de I Tjing en de runen behoren, geven hun antwoorden uit een toevallige constellatie op het moment van de vraag. Om dit antwoord te herkennen, te duiden èn op de juiste wijze te interpreteren is waar het op aankomt. Het is dus niet van belang welk orakel beter of slechter ‘functioneert’, maar welke taal je spreekt, welk orakel je het beste begrijpt. Hetzelfde geldt voor de verschillende kaartspellen die allemaal hun eigen taal hebben. Om ze te kunnen duiden moet je natuurlijk hun illustraties en symboliek begrijpen om dan, in je eigen beeldentaal de antwoorden op de van te voren gestelde vragen te ontdekken.

Als je de tarot daarentegen als een boek van wijsheid uit de oude tijd wilt beschouwen dat ons in de 22 grote arcanakaarten een overzicht van de kennis van de levensweg van de mens overlevert, dan maakt het wel degelijk verschil welk tarotspel gebruikt wordt. Want op dit niveau wordt direct duidelijk dat deze diepe dimensie niet door iedere nieuwe kaarten- ontwerper begrepen en wellicht ook niet herkend werd en daarom in deze decks ook vergeefs gezocht zal worden.

Maar niet alleen de wereld van de tarotkaarten is bont. Des te meer tarotboeken je leest, des te minder je de indruk zult hebben dat het om hetzelfde orakel gaat. Voor een deel zijn duidingen of beschrijvingen dermate tegenstrijdig dat niet alleen de tarot beginneling soms twijfel aan de oprechtheid van het tarot orakel bekruipt. Want zelfs als je zorgvuldig het kaf van het koren scheidt en het evenzo zorgvuldig houdt bij alleen erkende schrijvers en experts kan je al de meest verschillende duidingen aantreffen. Maar ook dat ligt in de aard van de zaak want eensgezindheid bestaat slechts aan de oppervlakte, en die kunnen we allen op de een of andere manier wel zien. Diepte echter moet door duiding tot stand komen. En hoe dieper de symboliek van de kaarten is, hoe meer de duidingen kunnen afwijken van elkaar en tóch juist zijn. Bij een werkelijk diepe symboliek doet niet eens de bedoeling van de ontwerper van de kaarten ter zake. Als het om de inhouden van het collectief onbewuste gaat, die door de nieuwe ontwerper in de kaarten vorm gegeven zijn, dan kan hun symboliek ver boven datgene uitstijgen wat de ontwerper zich in zijn proces van scheppen bewust werd. Dan is het, net zoals bij echte kunstwerken absoluut juist als anderen méér in het werk van de kunstenaar herkennen dan hem of haar bij het creëren voor ogen stond of bewust was. Alleen wanneer de afbeeldingen op de kaarten eenvoudigweg bedacht werden dus regelrecht een gevolg zijn van het verstandsdenken, is er geen diepte. In deze, weinig belanghebbende gevallen, heeft inderdaad de ontwerper het laatste woord.

De belangrijkste reden voor irritatie komt vooral door de onjuiste veronderstelling dat esoterische systemen zoals de tarot, de kabbalah, astrologie of de I Tjing onderling verwisselbaar moeten zijn, net zoals een tarotkaart, ongeacht uit welk deck getrokken, als vanzelfsprekend dezelfde betekenis moet hebben. Natuurlijk zijn er vele parallellen tussen de verschillende tarotspellen en eveneens tussen de verschillende orakelsystemen. Maar een exacte gelijkstelling zou een verarming zijn, want als twee tarotdecks of twee orakels werkelijk identiek zijn, dan is een van beide overbodig.

Het ligt in de aard van een symbool dat het een omvangrijke en daarbij vaak meervoudige betekenis heeft. Vaak is het juist deze achtergrond die ook grote kenners van deze materie tot heel verschillende uitkomsten doet komen, bijvoorbeeld in de kaarten van de kleine arcana van Arthur Edward Waite en Aleister Crowley. De kennis en de kunde van deze beide nieuwe ontwerpers wat betreft de tarot is boven elke twijfel verheven. Toch heeft bijna een kwart van de veertig getallenkaarten in hun decks een geheel andere betekenis. Dat komt o.a. door het feit dat in de Rider Waite tarot alle vier-kaarten stabiliteit belichamen. Stabiliteit die slechts door de staven (wilskracht) als positief ervaren wordt, en bij bekers (gevoelens), zwaarden (verstand) en munten (materie) als problematisch. Crowley ziet de vier-kaarten daarentegen altijd positief waardoor hun betekenis in zijn deck vaak nauwelijks van de drie-kaarten te onderscheiden is. De kwaliteit van de vier lijkt in zekere zin op de toestand van verzadiging die je noch goed noch leuk noch als een beetje teveel van het goede duiden kan. Een vergelijkbaar principieel verschil zie je bij de duiding van de 2 van staven. 2: het getal van de polariteit in verbinding met het element vuur (staven). Stel je je daarbij twee vuurtoortsen voor, die zich zoals in de Crowley tarot kruisen, dan zullen de vlammen hoog oplaaien. Zet je ze uit elkaar, zoals in de Rider Waite tarot, dan zullen de vlammen doven. Beide duidingen kunnen dus op grond van de op de kaart getoonde symboliek opgeld doen.

Zo kunnen de verschillende en ook tegenstrijdige commentaren van de diverse tarotdeskun- digen een verhelderende kijk op de kaarten geven en tot een dieper begrip leiden. Hoe dieper een kaart begrepen wordt, des te trefzekerder en levendiger kan de essentie gevat en geduid worden in een concrete situatie. Want net zo als bij de studie van een vreemde taal helpen van buiten geleerde teksten je niet verder. Wie de Tarot goed en vlot wil duiden, zal deze symbolentaal moeten leren begrijpen en vloeiend moeten kunnen spreken. En zoals het voor het leren van een taal goed is steeds naar dat betreffende land te reizen en met de allerlei mensen aldaar te spreken, is het ook bij de tarot bijzonder aan te raden, de kaarten uit de meest verschillende perspectieven bekeken en begrepen te hebben.

HAJO BANZHAF.